Halkçı, hamleci, hesaplı ol! Mustafa Özel

Halkçı olun! Halkçılık bizde hep siyasal bir akım olarak algılana gelmiştir. Oysa gerçek halkçılık ekonomik alanda olandır. Halkı doyurmalıyız. Gözünü doyurmalıyız. Gönlünü doyurmalıyız. Aklını, fikrini doyurmalıyız. Halk kimdir? Öyle uzakta aramayalım: Müşterimizdir, çalışanımızdır, tedarikçimizdir. Bunların hepsine karşı halkçı olalım. Onları sadece bisküvi ve gofretle değil, hizmetimizle doyuralım. Güler yüzümüzle, tatlı dilimizle doyuralım. İlk doyurmamız gereken patronumuz, yani müşteridir. Müşteriyi ne kadar kollarsak, o kadar gönlüne gireriz. Levni 'nin şu dizelerini hatırlayacaksınız:

Kıyma müşteriye az al fâide

Alan da satandan umar demişler.

Bugün bunlara 18. yüzyıl halk şairlerinden Şikâri'nin dizelerini ekliyorum:

Kisb ü kâr edersen az al fâide

Kapılma sen sen ol fikr-i zâide

Beş parmak düz olmaz budur kaide

Herkesçe malûmdur bu râz demişler.

Halkçılığımızın ikinci nesnesi bizzat çalışanlarımızdır. Onların da aklını, gözünü ve gönlünü doyurmalıyız. Onlar işletmemizin kolu kanadıdır:

Kul kula sebeptir iyi bil ey can

İş başarmaz öz başına her insan

Delilsiz cennete girilmez inan

Kuş bile kanatsız uçmaz demişler.

Hamleci olun! Büyük balığın küçük balığı yuttuğu bir efsane oldu. Artık hızlı balık yavaş balığı yutuyor. Piyasaya yatırım yapan, iş hacmini her gün biraz daha arttıran kazanıyor. Sermayenizi servete dönüştürmeyin. Sermayeyi odaklayın, çok farklı işlere dağıtmayın. Akıllarınızı bütünleştirin; hep beraber kazanın.

Akılları bütünleştirebilmek için insanların birbirlerine güvenebilmeleri; birbirlerinin çıkarını kollayabilmeleri gerek. Kollayan, kollanır. Bunu Sabri Ülker Bey'in anlattığı şu olayda çarpıcı biçimde görebiliyoruz:

1958 devalüasyonundan sonra, ülkede temel meta fiyatları sık sık yükselmekte, dolayısıyla sanayiciler de ürünlerine boyuna zam yapmaktadır. 27 Mayıs darbesinden birkaç ay önce, her nasılsa çok yükselen un fiyatı hükümet kararıyla geri çekilmiş, dolayısıyla elinde unlu mamül bulunanlar zarara uğramışlar. Sabri Ülker , bütün toptancılarına kendi el yazısıyla birer mektup gönderip, ellerindeki bisküvi miktarlarını bildirmelerini istemiş. Mevcut stoku tespit ettikten sonra, eski (yüksek) bisküvi fiyatıyla yeni (düşük) fiyat arasındaki farkı hesaplamış ve bu farkı her bir toptancının bir sonraki siparişinden düşmüş. Böylece toptancılar, kendileri için önemli olabilecek bir zarardan kurtulmuşlar.

Peki, çevremizde maalesef çok sık rastlanmayan bu dürüst davranışın dünyevî kârı ne olmuş? Onu da şöyle anlatıyor Sabri Bey :

27 Mayıs darbesinden sonra, ortalığa şöyle bir laf yayıldı: 'İhtilalciler fiyatların düşmesini emretmişler! Yakında fiyatlar düşecek!' Piyasalar bıçak gibi kesilmiş. Anadolu tüccarı kesesinde banknotlarıyla İstanbul'a gelmiş olsa bile, fiyatların düşmesini bekliyor, mal almıyor. Tabii, bizim bunlardan haberimiz yok, çünkü satışlarımız neredeyse ikiye katlanmış. Sonradan işittik ki, kumaştan züccaciyeye kadar hiçbir yerden mal almayanlar, 'Boş dönmektense bisküvi alalım, nasılsa Sabri Bey fiyatlar düşse bile zararımızı öder' diyorlarmış!

Hesaplı olun! İşte küresel rekabette en büyük avantajınız. Hesaplı ol ve odaklan. Neye, ne zaman, ne kadar yatırım yapman gerektiğini bil. Ne büyük lokma yut, ne de zamanı gelmiş yatırımdan geri dur. Önce Şikâri'yi dinleyelim; sonra Sabri Ülker 'i:

Bir işi işleme sonun saymadan

İyi hisab et kimse duymadan

Evini barkını hırsız soymadan

Kapıya vurmalı tırkaz demişler.

Çeyrek yüzyılı bulan beraberliğimiz boyuca Sabri Bey 'in bize uyarılarını bir atasözü ile özetlemek mümkün: 'Tekkeyi bekleyen çorbayı içer.' Sık sık şöyle derdi: 'İşinize odaklanın; başka işlerin cazibesi sizi ayartmasın. Tanıdığım işadamlarının bir kısmı, sektörleri biraz dara girince, hemen tası tarağı toplayıp daha çekici gözüken işlere daldılar. Tabiatıyla, birçoğu muvaffak olamadı. Davulun sesi uzaktan hoş gelir. Her mesleğin püf noktaları vardır. Bunları üç beş günde öğrenemezsiniz. Bisküvi işi yapan bazıları, zamanla işi bırakıp bez alıp satmaya başladılar. Fakat hamur işinden kumaş işine geçmek öyle kolay değildir. Pek az kişi iş değiştirdiğinde muvaffak olmuştur.'

Hesabını bilmek Sabri Ülker için çok önemli bir ilkeydi. Toplantıda, Ülker grubunda ömrünün yarıdan fazlasını geçiren değerli yönetici Tevfik Arıkan şu olayı nakletti: Sabri Bey birkaç yıl kullandığı Mercedes markaotomobilini satmak istiyor. Bunu duyan Kütahya acentesi Ziya Yıldız Bey alıcı oluyor ve bu niyetini Sabri Bey 'e iletiyor. Aldığı cevap şudur: 'Evet, arabayı satıyorum, fakat sana satmam!' Neden efendim? 'İşinde kullanmaya uygun bir araç değil; özel hayatın içinse fazla pahalı. Sen kendine daha hesaplı bir araç al!'